Hướng dẫn cách chơi Bài Tam cúc
1. Chuẩn bị trước khi chơi
Người chơi
- Đối tượng chơi không biệt trai gái, già trẻ, chỉ cần biết cách chơi thì đều có thể tham gia
- Số lượng người chơi thường từ 2-4 người, nhưng thông thường sẽ là 4 người chơi.
Không gian chơi
Trò chơi chỉ cần ngồi cố định một chỗ nên địa điểm thường rất dễ chọn, có thể là đầu làng, tại nhà hoặc tại một khoảng đất trống,...
Quân bài chơi
- Lá bài tam cúc được làm từ bìa mỏng, cứng, hình chữ nhật dài và hẹp, có nền màu trắng. Ở trên có ghi tên mỗi lá bài bằng chữ Hán màu đen (quân đỏ được đóng dấu màu đỏ) và có hình minh họa. Mặt sau mỗi lá bài đều giống hệt nhau,
- Bộ bài tam cúc có 32 quân bài, trong đó có 16 quân đỏ và 16 quân đen. Mỗi loại sẽ bao gồm đủ các loại quân sau:
+ Tướng: Trên lá bài có hình vị tướng với lá cờ cắm sau lưng và ngồi trên ghế. Có duy nhất 1 quân. Nếu tướng màu đỏ thì gọi là Tướng Ông và là quân cao nhất, còn màu đen thì gọi là Tướng Bà.
+ Sĩ: Là lá bài có hình vị quan đội mũ cánh chuồn và phía sau có một em bé đứng khoanh tay. Có 2 lá bài và lá màu đỏ sẽ có tên gọi là Sĩ điều.
+ Tượng/tịnh: Là lá bài có hình con voi. Có 2 lá với lá bài màu đỏ thì sẽ gọi là Tượng hồng, màu đen gọi là Tượng thâm.
+ Xe: Là lá bài có cỗ xe màu xanh, đỏ, vàng và có 2 quân xe cùng 1 màu.
+ Pháo: Là lá bài hình khẩu pháo và có 2 khẩu pháo cùng màu.
+ Mã: Là lá bài hình con ngựa và có 2 con ngựa đồng màu.
+ Tốt: Là lá bài có hình người lính cầm đao và sẽ có 5 quân tốt với quân tốt đen là thấp nhất.
- Số lượng lá bài mỗi người nhận được phụ thuộc vào số lượng người chơi như sau:
+ 2 người chơi: mỗi người nhận được 16 lá.
+ 3 người chơi: Mỗi người nhận được 9 lá, các lá bị loại là Tướng, Sĩ và Tốt đen.
+ 4 người chơi: Mỗi người nhận được 8 lá bài.
- Sau khi người chơi nhận được lá bài thì quy tắc xếp bài thường là:
+ Đôi: 2 lá bài cùng tên và cùng màu
+ Bộ 3: 3 lá bài cùng màu (thường là tướng, sĩ, tượng hoặc xe,pháo,mã)
+ Tứ tử: 4 quân tốt cùng màu
+ Ngũ tử: 5 quân tốt cùng màu
- Quân bài lẻ: Là khi các lá bài không vào bộ nào trong các bộ trên.
2. Cách chơi bài Tam cúc
Luật chơi
- Do bộ bài tam cúc được ghi bằng chữ Hán nên người chơi phải biết chữ hoặc phải nhận biết được các hình ứng với tên gọi.
- Với các quân bài cùng tên thì các quân bài màu đỏ sẽ có giá trị lớn hơn các quân bài màu đen theo thứ tự từ lớn đến bé như sau: Tướng > Sĩ > Tượng > Xe > Pháo > Mã > Tốt.
- Nắm rõ các quy tắc như trình làng, gọi bài và tính điểm để thuận tiện trong quá trình chơi. Người thắng sẽ được phần thưởng theo như thỏa thuận trước khi chơi.
Cách chơi
- Đầu tiên sẽ có một người chọn bài và một người bắt cái. Cái được chọn bằng cách đếm theo chiều tay phải của người bắt cái và lần lượt từ Tướng, Sĩ, Xe, Pháo, Mã, Tốt. Lá bài được bắt cái có tên gì thì việc dừng đếm sẽ dừng lại ở người tương ứng với tên bài đó và đó là nhà cái và sẽ là người được chia bài đầu tiên.
- Người cầm cái sẽ ra bài đầu tiên và gọi bài. Tùy theo nhà cái gọi “một cây”, “đôi cây” hay “ba cây” mà các người chơi còn lại sẽ ra số cây bài tương ứng. Với ván bài có 2 người hoặc 4 người chơi thì ở lượt bài đầu tiên có khẩu lệnh “cấm tướng, cấm sĩ, lấy tượng cầm đầu” và cây bài lớn nhất được phép ra là tượng hồng. Nếu phạm luật sẽ không được quyền ăn. Còn với ván bài có 3 người chơi thì khẩu lệnh sẽ đổi thành “cấm sĩ, cấm tượng, lấy xe cầm đầu” và xe hồng sẽ là cây bài lớn nhất được phép ra ở lượt đánh đầu tiên.
- Trong khi đang đánh bài, quân bài được ra đều phải được úp xuống chiếu.
- Người cầm cái sẽ lật bài đầu tiên và lần lượt những người chơi còn lại. Ai có bài lớn nhất thì sẽ thắng và sẽ được quyền gọi cái ở ván sau. Người nhận thua thì không cần lật bài
3. Các quy tắc khi chơi Tam cúc
Các quy tắc trình làng và gọi bài
- Các bộ đôi, bộ ba trên sẽ ăn bộ đôi, bộ ba dưới.
- Các bộ cùng loại màu đỏ thì sẽ ăn được màu đen
- Nếu lên bài mà có Tứ tử hoặc Ngũ từ không phân biệt đỏ đen thì được trình làng trước khi cái gọi cây đầu tiên và là người thắng ván bài đó.
Các quy tắc tính thắng thua Vòng cuối
- Nếu trước khi hết bài, Cái có thể gọi kết đôi, kết ba để có được nhiều điểm hơn. Bài kết đôi cao nhất là Xe hồng. Nếu Cái gọi kết đôi, ba nhưng bị đè thì tính điểm thưởng cho người ra bài đè đó.
- Kết tốt đen: Cái gọi đôi cuối cùng là tốt đen và thắng thì ăn kết tốt đen.
- Đề tốt đen, ngũ tử, tứ tử: Người gọi đôi tốt, ngũ tử, tứ tử đen mà có người ngửa bài có tố, ngũ tử, tứ tử đỏ thì sẽ đè bài thành công. Người ra bài tốt đen phải đền tiền cho người ăn tốt đỏ.
- Đi đêm: Đây là cách tráo bài giữa các người chơi. Các lá bài cần hạ xuống chiếu và tráo các bên với nhau. Tuy nhiên cách này chỉ được áp dụng nếu có sự thống nhất từ đầu về luật chơi.
- Nếu trong một ván bài thì ai kết trước sẽ thắng. Những người thua sẽ lấy số điểm kết trừ đi số cây trên bài.
